Euskal Curriculuma: aplikazio bidean...

Curriculuma emaitza jakin batzuk lortu nahi dituen planteamendu pedagogiko antolatua da. Curriculumak ikasle jakin batzuei zer eta nola irakatsi behar zaien zehazten du.
Curriculumen hastapenetara jotzen badugu, XIX. mendera begiratu behar dugu. Hezkuntza sistema zentralizatuak egituratzen hasi zirenean, XIX. mendean, estatu bakoitzak zer eta nola irakatsi behar zen ezarri zuen, hots, bere curriculuma ezarri zuen, hitz hori erabili edo ez. Frantziak bere programak finkatu zituen, Espainiak bere curriculuma. Eta halaxe egin zuten Mendebaldeko gainerako estatuek ere.
Ikasleei zer eta nola irakatsi behar zaien erabakitzeko orduan, argi dago helburu jakin batzuk zituztela gogoan estatuko agintariek. Funtsean, herritar frantsesak eta espainiarrak «fabrikatu» nahi ziren, beren eskubide eta batez ere betebeharren jabe izango diren herritar leialak. Ildo honetan, Frantzian XIX. mendearen hasieran konstituzioaren eta herritarren betebeharren irakaskuntza finkatu zen hezkuntzaren edukitzat. Era berean, Estatua legitimatzeko orduan funtsezkoa zen historia komun bat eratu eta belaunaldi berriei igortzea. Geografiak ere bazuen bere egitekoa: herritarrek sinbolikoki beren estatutzat eta ondorioz aberritzat jo behar zuten lurraldea irudikatzea.
Gauzak ez dira ordutik askorik aldatu. Izan ere, Frantziako programak eta Espainiako curriculumen oinarrian funtsezko bi helburuek jarraitzen dute. Lehenik eta behin, indarrean dagoen esparru ekonomiko, sozial eta politikoa legitimatzeko helburua daukate, alegia, egoera auzitan jarriko ez duten herritarrak heztea. Bigarrenik, egungo bizimodurako oro har eta zehazkiago ekonomi ekoizpenerako beharrezkoak diren gaitasun kognitiboak eta ohiturak garatzea.
Curriculum ofiziala eta curriculum erreala. Halere, curriculum ofiziala ez da inoiz bere horretan aplikatu, ez aplikatuko. Curriculuma pertsonek aplikatzen dutelako eta pertsona bakoitza ezberdina delako.
Era berean, baliteke curriculum ofiziala praktikan aplikatzeko arazoak izatea, curriculum ofizial hori aitortu ez eta bestelako hezkuntza planteamendu batzuen alde egiten duten kolektiboak daudelako. Kolektibo horiek curriculum ofizialak jasotzen ez dituzten hezkuntza-irizpideak aldarrikatzen dituzte eta hezkuntza praktika berritu nahi dute. Berrikuntza pedagogikoa bilatzen duten mugimenduak daude herrialde guztietan.
Curriculum ofizialak Euskal Herrian. Euskaldunoi Espainiako eta Frantziako hezkuntza sistemak inposatu dizkigute eta baita Espainiako eta Frantziako Curriculumak ere. Bi gobernuek zehazten dute, nork beren lurraldean, zer eta nola irakatsi behar den eta ikastetxeak irizpide horiek betetzera derrigorturik daude. Frantziako Gobernuak ezarritakoa zuzenean aplikatu behar dute Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako ikastetxeek. Espainiako Gobernuak ezarritakoa, aldiz, Euskal Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuetara igarotzen da. Gobernu hauek biak dira Euskal Herriko lau herrialde hauetako ikastetxeek bete beharko duten curriculum-dekretua ezartzeko eskumena daukatenak, baina Espainiako Gobernuak finkatutako oinarrizko ezagutzek curriculum autonomiko horien %55 bete behar dute, gutxienez. Era honetan, lau euskal herrialde horietan landuko diren edukien gehiengoa Espainiako Estatuak finkatzen ditu zuzenean. Horixe da egiturazko arazoa: ez dugu geure curriculum propioa definitu eta ezartzeko aukerarik.
Bestelako curriculum baten bila. Curriculum ofizialak auzitan jarri dira historikoki Euskal Herrian, batez ere, Espainiako eta Frantziako kultur ikusmoldea islatzen dutelako. Eta curriculum ofizial horiekiko alternatibak garatu dira ikastetxez ikastetxe. Era berean, Euskal Herriko beharrei eta interesei erantzungo dion curriculum berri baten aldeko aldarrikapena gero eta indar handiagoa hartzen ari da. Horren erakusgarri dugu, esaterako, Ikasle Mugimendutik euskalduntzearen alde eta kultur eskubideen alde burutu diren ekimenak edota Euskal Herriak Bere Eskola herri ekimenetik antolatutakoak.
Alabaina, arazoa da ez dugula curriculum berri hori arautu eta ezarri lezakeen Hezkuntza Ministerio nazionalik. Guk ezin dugu beste herri batzuk egin dutena egin, hezkuntza sistema propioa izateko eskubidea ukatu egiten digutelako Espainiako eta Frantziako estatuek. Horrek curriculum ofizialekiko erresistentzia egitera mugatu behar garela, orain arte bezala esan nahi al du? Ez, gaurdanik Euskal Curriculuma sortu eta aplikatzen hastea dagokigu, jakinik, Euskal Curriculuma osotasunean, Hezkuntza Ministerio nazionala izatea lortzen dugunean aplikatu ahal izango dela jakinik.
Alta, errealitate objektibo honek ez dizkio Euskal Curriculumaren herri estrategiari ateak ixten. Orain diseinatzen eta garatzen ari den Euskal Curriculuma estaturik gabeko herri batek egingo du, hezkuntza ministeriorik gabeko herri batek. Horregatik, berau diseinatzeko metodologia berezia izan da eta berau aplikatzeko metodologia ere berezia izan beharko da.
Ikastetxe eta irakasle bakoitzak hezkuntza planteamendu propioak garatzeko apustua egin dezake, baldin eta horretarako borondatea baldin badu: ikastetxe bakoitzak Euskal Curriculuma aplikatzeko apustua egin dezake, bere errealitatetik abiatuta eta beraz curriculum nazionala bere errealitatera egokituz. Planteamendu hau Euskal Herri osoan garatu daiteke, berdin Leitzan, Senperen edo Aian, nahiz eta tokian toki zailtasun gehiago ala gutxiago egongo den. Ikastetxeko hezkuntza proiektua, curriculum proiektua eta ikasgelako programazioa dira horretarako tresna egokienak, horiek baitira ikastetxearen hezkuntza jardueraren erreferentzia. Hortaz, bertan gauzatu behar da Euskal Curriculuma, ikastetxeko errealitatera eta errealitatean. Borondatearen eta konpromisoaren gainean sustraituriko estrategia da gauzatu beharrekoa.
Euskal Curriculuma aplikatzeko bidean beharrezkoa izango da ikuspegi integrala izatea eta prozesu guztian izandako oinarrien araberakoa izatea: izaera nazionalekoa eta partaidetasunean oinarritua Hezkuntza eragileekin (hezkuntza formala) nahiz gizarte eragileekin (hezkuntza ez-formala) adostutakoa eta dinamika sozialak, politikoak eta instituzionalak babestuta. Euskal Curriculuma Euskal Herriaren eraikuntza eta garapenerako ezinbesteko tresna da. Herri bezala garatzeko, Euskal Herriaren iragana, gaur eguna eta etorkizuna, gure herriaren ikuspegitik ikasi eta irakastea ezinbestekoa da. Hezkuntza Sistema Nazionala eraikitze bidean curriculum propioa izatea oinarrizko osagaia dugu.
Hortaz, urriaren 28an Burlatan ospatuko dugun tailerrera gonbidatzen zaitugu. Euskal Curriculuma aplikatzeko bidean, jorratu beharreko ildo estrategikoak identifikatu eta eztabaidatzeko. Bakoitzak bere esperientzia eta lan esparrutik bere ekarpena egitera, alegia.

Orain diseinatzen eta garatzen ari den Euskal Curriculuma estaturik gabeko herri batek egingo du. Horregatik, berau diseinatzeko metodologia berezia izan da eta berau aplikatzeko metodologia ere berezia izan beharko da